هخامنشیان - تخت جمشید

هخامنشیان

داریوش بزرگ، در مصر و قورنا(سیرنائیک) در شمال آفریقا را جزء قلمرو هخامنشیها در آورد و شاهنشاهی پارسیها به وسعت فوق العاده ای که در تمام دنیای باستان بی سابقه بود، رسید. بالاخره، داریوش بزرگ که بعد از مدت کوتاهی با ایجاد امنیت، احداث شبکه های ارتباطی، وضع قوانین و تنظیم ترتیبات مربوط به مالیات عادلانه، به این دولت که در واقع میراث کوروش کبیر بود، تمرکز و تحرک و استحکامی قابل دوام بخشید. لشکرکشیهایی که داریوش در مرزهای غربی و شمال شاهنشاهی کرد و بیشتر ناظر به تامین وحدت و تمامیت آن بود، در آسیای صغیر و یونان با مقاومتهایی مواجه گردید که حل آن از طریق نظامی، برای وی ممکن نگشت.

خشایارشاه، پسر داریوش هم که بعد از او به سلطنت رسید در رفع این مقاومتها توفیقی حاصل نکرد. حتی بعد از خشایارشاه هم این سوء تفاهم بین ایران با شهرهای یونان، مدتها ادامه یافت. جانشینان دیگر داریوش و از جمله کسانی چون داریوش دوم و اردشیر دوم که هیچ یک، ذره ای از لیاقت و کاردانی او را هم نداشتند، در حل سیاسی این مساله و حفظ سیادت ایران در نواحی شرقی و مدیترانه، دچار مشکلی نشدند. حتی شورش مصر بر ضد ساتراپ ایرانی خود که یک چند آن سرزمین را از ایران جدا کرد و واقعه بازگشت ده هزار چریک یونانی از ایران که نشانه ضعف نظامی ایران در آن ایام بود، تمامیت شاهنشاهی ایران را متزلزل نکرد. به همین دلیل، نظامات داریوش بزرگ و تدابیر سیاسی بعضی ساتراپهای ایرانی که مشاوران پادشاهان بودند، همچنان حافظ وحدت و تمامیت قلمرو هخامنشی باقی ماند. این قلمرو وسیع که از حدود جیحون و سند تا مصر و دریای اژه را در بر میگرفت، در عهد داریوش، شامل تقسیمات اداری منظمی بالغ بر بیست استان یا بیشتر بود که هر استان، یک ساتراپ به عنوان والی، عهده دار امور کشوری بود. با آنکه این والی بر تمام امور مربوط به استان، نظارت فایق داشت، فرمانده پادگان استان و نگهبان ارگ آن، تحت حکم وی نبودند. به این ترتیب، ساتراپ با وجود اقتدار بالنسبه نامحدود، همواره تحت نظارت پادشاه قرار داشت و فکر یاغی گری برای او، چندان قابل اجرا به نظر نمیرسد. حکم و اراده پادشاه هم در سراسر این استانها قانون محسوب میشد و مطاع بود. اقوام تابع هم با آنکه در ادیان و عقاید و رسوم خود محدودیتی نداشتند، در ضابطه تبعیت از حکم پادشاه، به حفظ وحدت و تمامیت شاهنشاهی متعهد بودند. نمونه این تعهد، از همکاری آنان در بنای کاخ داریوش در شوش پیداست. لوحه های گلی بازمانده از آن پادشاه، نقش صنعت گران این اقوام و مصالح سرزمینهای آنان را در ایجاد کاخ به یاد می آورد.

نام سرزمینهای تابع، در کتیبه ای متعلق به مقبره داریوش که در نقش رستم میباشد، به تفصیل اینگونه آمده است: ماد، خووج(خوزستان)، پرثوه(پارت)، هری ب و(هرات)، باختر، سعد، خوارزم، زرنگ، آراخوزیا(رخج،افغانستان جنوبی تا قندهار)، ثته گوش(پنجاب)، گنداره(پیشاور،کابل)، هندوش(سند)، سکاهوم ورکه ر(سکاهای ماورای جیحون)، سگاتیگره خود(سکاهای تیزخود،ماورای سیحون)، بابل، آشور، عربستان، مودرایه(مصر)، ارمینه(ارمن)، کته په توک(کاپادوکیه، بخش شرقی آسیای صغیر)، سپرد(سارد،لیدیه در مغرب آسیای صغیر)، یئونه(ایونیا،یونانیان آسیای صغیر)، سکایه تردریا(سکاهای آنسوی دریا:کریمه،دانوب)، سکودر(مقدونیه)، یئونه تک برا(یونانیان سپردار:تراکیه،تراس)، پوتیه(سومالی)، کوشیا(کوش حبشه)، مکیه(طرابلس غرب،برقه)، کرخا(کارتاژ،قرطاجنه یا کاردیه در آسیای صغیر).

در بین این نامها، ظاهرا سرزمینهایی هم بود که ساتراپ جداگانه نداشت و بوسیله ساتراپ استان مجاور یا نزدیک اداره میشد. لوحه ای نیز در شوش به دست آمده است که به داریوش تعلق دارد و نام کشورهای تابع را با اندک تفاوت، تقریبا همانند آنچه در کتیبه نقش رستم او آمده است، یاد میکند. فهرست دیگری را هرودوت نقل میکند که بعضی اطلاعات جالب را که درباره مقدار و ترتیب مالیات این نواحی، بدست میدهد. البته این اطلاعاات، معلومات مندرج در کتیبه ها را نیز تکمیل میکند. همچنین تجدید نظرهایی را هم که ظاهرا در تقسیمات اداری کشور میباید پیش آمده باشد، ارائه میدهد. شکست داریوش سوم از اسکندر، هم منجر به شکست او و هم سقوط امپراطوری هخامنشی شد. مدت دوام شاهنشاهی هخامنشی، دویست و سی سال بود. فرمانروایی آنان در قلمرو شاهنشاهی، بخصوص در اوایل عهد، موجب توسعه فلاحت، تامین تجارت و حتی تشویق تحقیقات علمی و جغرافیایی نیز بوده است. مبانی اخلاقی این شاهنشاهی نیز به خصوص در عهد کسانی مانند کوروش کبیر و داریوش بزرگ، متضمن احترام به عقاید اقوام و حمایت از ضعفا در مقابل اقویا بوده است، از لحاظ تاریخی جالب توجه است. بیانیه معروف کوروش کبیر در هنگام فتح بابل را، محققان یک نمونه از مبانی حقوق بشر در عهد باستان تلقی کرده اند.

منبع: ایران در هزاره اول پیش از میلاد

محمد ::: جمعه 88/12/14::: ساعت 12:18 صبح

نظرات دیگران: نظر

لیست کل یادداشت های این وبلاگ