لوح طلایی هخامنشی

رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور، با انتقال مرکز باستان شناسی دریایی کشور از استان تهران به استان بوشهر موافقت کرد.

 مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان بوشهر گفت: استقرار این مرکز در استان بوشهر، زمینه رمز گشایی لوح طلایی چین خورده هخامنشی که بیش از پنج سال از کشف آن میگذرد را فراهم خواهد کرد.

 این لوح طلا که بیش از سه کیلوگرم وزن دارد، در جریان کاوشهای باستان شناسی کاخ بردک سیاه در منطقه درودگاه شهرستان دشتستان و در زیر یکی از ستونهای کاخ، کشف شد.

 احتمال میدهیم این لوح چین خورده، یک فرمان باشد که با رمزگشایی آن، بسیاری از موارد تاریخی زمان هخامنشیان، روشن خواهد شد. این لوح، هم اکنون در یکی از بانکهای استان بوشهر، نگهداری میشود

رئیس پژوهشگاه سازمان میراث فرهنگی و گردشگری گفت: تلاش میکنیم با حفظ محدودیت در رفت و آمد و توجه به منظرهای فرهنگی و بصری، استقرار باستان شناسان را در جایی قرار دهیم که هیچ اتفاق ناگواری در مجموعه پارسی-پاسارگاد، رخ ندهد.

احمد خوشنویس در گفت و گو با ایسنا بیان کرد: با انتقال پژوهشکده باستان شناسی به تخت جمشید، این پژوهشکده در مهد باستان کشور میتواند استقرار یابد و اگر این پژوهشکده در شیراز باشد، همان چیزی که در تهران وجود داشت، تکرار میشود.

خوشنویس که سرپرستی بنیاد پژوهشی پارسه-پاسارگاد را نیز به عهده دارد، درباره تغییر مدیریتی در این مجموعه اظهار داشت: مشکلات مالی این پایگاه، لاینحل بوده و به دلیل اینکه پژوهشگاه، نهادی است که مسایل مالی را از طریق بخشهای اداری مالی دیگر دانشگاهها میتواند حل کند، قصد داریم از این بستر برای ردیف کردن برنامه های پایگاه استفاده کنیم. علاوه بر این، تلاش میکنیم قدرت بهتری را در هزینه کارکردها داشته باشیم و مسائلی را که بین پایگاه و استان بوجود آمد، حل کنیم

در دوران ایران باستان، کاربرد سلاح های متفاوت از اهمیت بالایی برخوردار بود. اما کمان برای یک سرباز اشکانی و نیزه برای یک سلحشور هخامنشی چه اهمیتی داشت؟ در واقع کمان و نیزه، نشانگر پیکربندی جنگجوی ایرانی بود. این بحث مقدمه ای است برای بازشناسی سنت سلحشوری ایرانی و درآمدی بر نشانه شناسی سلاح در ایران باستان.

(کمان پارتی و نیزه پارسی) عنوان سخنرانی دکتر شروین وکیلی است که اینک به فرازهایی از آن اشاره میکنیم. به گفته وی، اولین متن فارسی دری که در آن به نیزه نیز اشاره شده ، بیتی از اشعار رودکی است.

جایی که گذرگاه دل مخزون است

آنجا دو هزار نیزه بالا خون است

البته در اینجا نیزه، نه به معنای اصلی خود، بلکه به عنوان واحد طول بکار رفته است. تمام تمدنهای با قدرت و شاخص تاریخ، دستگاه اخلاق جنگی مختص خود داشته اند. نقطه اشتراک تمام این تمدنها، سعی در ایجاد مفهوم بنیادین (انضباط بدن در پیوند با اخلاق) و هدف آنها رسیدن به یک (سوژه منضبط اخلاقی) بود. پس از روشن شدن هدف والای سنت سلحشوری در ایران باستان، دکتر وکیلی به بیان معانی و کاربرد و زمانه نیزه و کمان پرداخت.

نیزه (یا اشجی در زبان فارسی باستان) با کلمه رستی در سانسکریت، هم ریشه است. نیزه در خطی راست حرکت میکند و باید به طور مستقیم با آن جنگید و از محدود سلاحهایی است که میتوان هم پرتابی و هم دستی از آن بهره برد. کلمه اشجی یا همان نیزه، در کتیبه های هخامنشی به شکل (اشتیه) که به معنای راستی و صدق و تقوا به کار رفته است. میتوان جنگیدن با نیزه (که هخامنشیان به آن میپرداختند) را برای به دست آوردن راستی دانست.

در کتیبه داریوش بزرگ، شاه خود را (نیزه وری) خوب میداند. چه سواره و چه پیاده.

دکتر وکیلی مطالب این کتیبه را بیانیه ای سیاسی میداند که نشانگر نظم اخلاقی هخامنشی و به دور از خشونت است. (کمان) سلاحی فقط پرتابی است و بر خلاف نیزه، تا فاصله ای دور هم پرتاب میشود و ساخت آن نیازمند مهارت در فن خاصی است. (زه کمان) چنان اهمیتی داشت که آن را از روده گاو قربانی برای مهر (خدای جنگ و روشنایی) میساختند). مزیت کمان بر نیزه این است که کمان تیرهای زیادی را پرتاب میکرد. اگر به تصاویر دوره اشکانی بنگریم، میبینیم که خدای مهر، (به عنوان نماد این دوران) نیز کمان بدست دارد.

منبع: روزنامه ایران

گل نوشته های هخامنشی ایرانی امانت داده شده به آمریکا، دیجیتالی میشوند.

هزاران گل نوشته هخامنشی از چند دهه پیش در آمریکا نگهداری میشوند. به گزارش ایسنا، مجله هفتگی کالج باستان شناسی دانشگاه شیکاگو، در گزارشی به برریب شرایط گل نوشته های ایران که در این دانشگاه نگهداری میشوند، پرداخته و گزارشی را درباره پروژه دیجیتالی کردن این الواح منتشر کرده است. بر اساس گزارش این مجله، پروژه دیجیتالی کردن الواح هخامنشی که در جریان کاوشهای انجام شده در مجموعه کاخهای تخت جمشید، محلی که هزاران سال پیش، مکان فرمانروایی بر امپراطوری که قلمرو آن از هندوستان تا مصر و مدیترانه بوده، کشف شده اند، از سال 2007 میلادی آغاز شده است و پیش بینی میشود تا پایان سال 2010 میلادی به پایان برسد.

این گنجینه ارزشمند شامل ده هزار لوح گلی از سی هزار لوح کشف شده در سال 1933 میلادی در یکی از کاخهای مجموعه تاریخی تخت جمشید است. این گنجینه سال 1936 میلادی برای انجام مطالعات بیشتر به دانشگاه شیکاگو در آمریکا امانت داده شد. کارشناسان با بررسی الواح گلی به این نتیجه رسیدند که این لوحهای گلی بین سالهای 509 تا 493 پیش از میلاد مسیح و در سالهای حکومت داریوش بزرگ و در مناطق مرکزی قلمرو امپراطوری هخامنشیان ساخته شده اند.

باستان شناسان قصد دارند با دیجیتالی کردن این گنجینه تاریخی، یک آرشیو تصویری رایانه ای را از این مجموعه تهیه کنند و آنرا برای استفاده علاقه مندان روی شبکه جهانی اینترنت قرار دهند تا به این وسیله، محققان به رازهای امپراطوری هخامنشی پی ببرند.

بررسی شهرسازی هخامنشیان در دومین فصل کاوش سد شهید آباد

از اوایل فروردین ماه سال جاری، دومین فصل کاوش سد هخامنشی تنگ حنا (شهیدآباد) توسط هیات مشترک ایران – فرانسه آغاز شد. به گزارش میراث آریا به نقل از روابط عمومی پژوهشکده باستان شناسی، سرپرست ایرانی هیات کاوش سد هخامنشی تنگ حنا با بیان این مطلب افزود: سد هخامنشی تنگ حنا یکی از چند سد مربوط به این دوره در ناحیه شمال شرق پاسارگاد واقع شده است.

احمد اسدی در ادامه خاطرنشان کرد: بر اساس بررسیهای انجام شده در سالهای اخیر که بوسیله هیات مشترک ایران – فرانسه صورت گرفت، یکی از ده سد این منطقه بنام تنگ حنا مورد توجه قرار گرفت و تاکنون دو فصل کاوش در سد مذکور انجام شده است. وی استفاده از هسته خاک رسی در بدنه سد و پشتیبانهای قلوه سنگی در سمت داخلی و بیرونی سد را از ویژگیهای مهم سد تنگ حنا اعلام کرد و گفت: طول این سد بیش از سیصد متر و ارتفاع آن حدود هشت متر است.

سرپرست ایرانی این هیات با اشاره به اینکه در بخشی از تاج سد، بنایی که نقش عبور سرریز آب را دارد، ساخته شده که فعالیت گروه کاوش برای شناسایی عملکرد این بنا است اظهار داشت: استفاده از بلوکهای سنگی بزرگ به شیوه معماری هخامنشی و کاربرد بستهای دم چاچله ای در اتصال این سنگها با یکدیگر از ویژگیهای بنای یاد شده به شمار می آید. اسدی ادامه داد: همچنین کانالی بزرگ که آب را از دریاچه سد گرفته، به شش کانال کوچکتر انتقال داده و وارد حوضچه ای میشود، از جمله موارد قابل توجه است. وی با بیان اینکه البته از قیر طبیعی برای عایق کردن کف کانالها و حوضچه مورد اشاره استفاده شده، تصریح کرد: هدف عمده گروه کاوش در این فصل، اطلاع دقیق از چگونگی کارکرد حوضچه، آگاهی از اهداف ساخت آن و همچنین جنبه های دیگر فعالیتهای عمرانی دوران هخامنشی است.

اسدی در ادامه افزود: به احتمال فراوان، کارکرد سد هخامنشی تنگ حنا و دیگر سدهای بالادست پاسارگاد، کنترل سیلابهای رودخانه پلوار قبل از رسیدن به پاسارگاد و نیز استفاده کشاورزی از آب ذخیره شده در پشت سدها بیانگر دور اندیشی شهرسازی هخامنشیان و گستردگی فعالیتهای کشاورزی در این دوران است. وی در پایان تاکید کرد: تمامی فعالیتهای این فصل کاوش به صورت مشترک با همکاری هیات فرانسوی و به سرپرستی دکتر بوشارلا، انجام میشود.

کاربرد روشهای مختلف علمی، گویای معماری پیشین تخت جمشید است. در میراث فرهنگی به ویژه در بحث حفاظت از آثار تاریخی باید به دنبال استفاده از تجارب، دانش و معرفت علمی خلق این آثار با ارزش باشیم.

به گزارش میراث آریا، رئیس بنیاد پژوهشی پارسه-پاسارگاد، در آیین بزرگداشت روز جهانی بناها و محوطه های تاریخی با بیان این مطلب افزود: در میراث فرهنگی به ویژه در بحث حفاظت از آثار تاریخی باید به دنبال استفاده از تجارب، دانش و معرفت علمی این خلق این آثار با ارزش باشیم.

محمد حسن طالبیان افزود: بنابر این باید حوزه های مختلف مانند باستان شناسی، معماری، شهرسازی، مرمت، زمین شناسی، عمران و شیمی را در این حوزه به کمک بگیریم. وی در ادامه خاطر نشان کرد: استفاده از فناوری مناسب، کاربرد مزیتهای تاریخی و طبیعی در پارسه و پاسارگاد از جمله مواردی هستند که باید مورد بررسی بیشتری قرار گیرند. وی با اشاره به اینکه معیار در پرونده های میراث جهانی، دانش و ارزشهای میراث فرهنگی اثر اعلام شده است، اظهار داشت: در منطقه تاریخی پارسه و پاسارگاد، استفاده از عکسهای هوایی و داده های ماهواره ای، لایه های مختلف اطلاعاتی را در کنار یکدیگر قرار میدهد.

طالبیان ادامه داد: در گذشته اطلاعات چندانی از مواردی همچون نظامهای مختلف آبرسانی در دوره های مختلف، تغییرات محلی و طبیعی رودخانه ها، شهر استخر، اطلاعات مهندسی موجود در پارسه و پاسارگاد نبود. موضوع تخلیه آب از زیر صفه تخت جمشید با استفاده از مهندسی آب، برداشت اطلاعات با استفاده از روشهای مختلف علمی لایه های زیرین و طراحی پیشین معماری تخت جمشید را برای ما بازگو میکند. بررسیهای انجام شده نشان میدهد، تخلیه آب از زیر صفه تخت جمشید با چغارزنبیل، شباهت بسیاری دارد به عبارتی مهندسی آب در دوره هخامنشی و عیلام شباهت بسیاری داشته است.

وی با اشاره به کاربرد مهندسی زلزله در ساخت ستونهای بلند تخت جمشید گفت: همچنین استفاده از دانش زمین شناسی در شناخت تپه های تنگه بلاغی بسیار موثر بوده است از سوی دیگر کاربرد عکسهای هوایی، فناوری ژئوفیزیک، نقشه برداری و استفاده از دوربینهای نقشه برداری به راحتی گویای مهندسی سنگ، تکنولوژی موجود در ساخت راه، باغ شاهی، تولید محصولات کشاورزی، کوره های گلی و موارد دیگر موجود در منطقه تاریخی پارسه-پاسارگاد است.

منشور کوروش کبیر به ایران انتقال می یابد.

رئیس کل موزه ملی ایران با اشاره به نمایش منشور حقوق بشر کوروش کبیر در ایران پس از گذشت 38 سال از نمایش آن در موزه بریتانیا، از برقراری بیمه مصونیت دولتی این منشور خبر داد. محمدرضا مهراندیش در گفت و گو با خبرگذاری فارس، اظهار داشت: طبق هماهنگی هایی که با مسئولان موزه بریتانیا صورت گرفته، مقرر شده است که منشور کوروش کبیر، تابستان امسال برای نمایش در موزه ملی ایران به کشور ما منتقل میشود.

وی درباره مسئله بیمه منشور کوروش کبیر که مورد بحث و تاکید طرف بریتانیایی بوده است، گفت: در حال حاضر مسئله بیمه این شی تاریخی نیز رفع شده و برای انتقال آن به ایران، هیچ مشکلی وجود ندارد. رئیس کل موزه ملی ایران با توجه به رقم بیمه منشور کوروش کبیر در سال 1350 که حدود 5000 پوند بوده است، تصریح کرد: نوع بیمه این منشور از نوع بیمه مصونیت دولتی است و رقمی برای آن تعیین نشده است.

منشور کوروش کبیر که نخستین منشور حقوق بشر جهان است، به گفته مسئولان سازمان میراث فرهنگی و گردشگری ایران، به مدت چند ماه در موزه ملی ایران به نمایش در می آید. منشور کوروش کبیر در حال حاضر در بخش ایران باستان در موزه بریتانیا نگهداری میشود و جزء آثار پربیننده این موزه محسوب میشود.

منشور کوروش کبیر، تنها یکبار در جریان جشنهای 2500 ساله برای نمایش در ایران از موزه بریتانیا خارج شد. آن زمان یعنی در سال 1350، منشور را 5000 پوند بیمه کردند و شی یاد شده، تنها به مدت 10 روز در ایران و در موزه برج آزادی تهران به نمایش در آمد.

احداث سرویسهای بهداشتی، از جمله اقداماتی است که در منطقه تخت جمشید به دلیل گستردگی و جذب گردشگر، همواره احساس میشود. از اینرو در اطراف تخت جمشید، منطقه ای برای احداث سرویس بهداشتی، در نظر گرفته شد. در هنگام عملیات خاکبرداری منطقه، آثار ارزشمندی کشف شد و این موضوع منجر به توقف عملیات شد و پروژه به محل دیگری انتقال داده شد.

 با توجه به بررسیهای سطحی که در شهر پارسه صورت گرفته، فرض باستان شناسان بر این است که این شهر تاریخی، یک محوطه تک دوره ای است به طوری که با افول دوره هخامنشیان، شهر پارسه نیز استقرارش را از دست میدهد و این در حالی است که شهر استخر جایگزین این شهر میشود و استقرار هخامنشی در شهر استخر رشد میابد و این استقرار به دوره های ساسانی و حتی دوره اسلامی میرسد. فرض تک دوره ای بودن شهر تاریخی پارسه در ترانشه های موجود ثابت شده است، چرا که با کاوشهای صورت گرفته این فرضیه به اثبات میرسد. در این کاوشها به اولین دوره ای که برخورد شد، آخرین دوره از استقرار زندگی در این شهر بود، چرا که سفالها و مواد شاخص در دوره هخامنشی در این محدوده برخورد شد. نیروی انسانی زیادی در ساخت تخت جمشید نقش داشته اند و به طور قطع، این افراد باید در فاصله نزدیکی از تخت جمشید استقرار می یافتند. این محدوده بهترین مکان برای استقرار آنان بوده است.

در این محدوده سفالهایی کشف شده که دارای کیفیتهای متفاوتی هستند و کارکردهای مختلفی داشته اند و برخی نیز جزء سفالهای ظریف و قایقی شکل هستند. با خاکبرداری حدود چهار متر از چاه مکشوفه در محل به کف میرسیم و این در حالی است که بعد از دو متر، چاه متروک و به زبالدانی تبدیل شده بود که آثار دوره هخامنشی را در این چاه، مانند سرپیکانهای شاخص این دوران و در عمق پایین تر نیز ظروف یافت شد. با پیدا شدن آثار فرهنگی در این محدوده متوجه میشویم که زمان کارکرد چاه، فاصله زیادی با محدوده مذکور نداشته است.

در مراسمی که در بیست و پنجم آذرماه به مناسبت نکوداشت سی امین سالگرد ثبت جهانی تخت جمشید برگزار شد، گواهینامه میراث جهانی به دست اندرکاران این مجموعه باستانی اعطا شد. رئیس دفتر منطقه ای یونسکو در تهران در این مراسم گفت: هم اکنون شش دهه است که ایران به عنوان عضو یونسکو فعال است. تا کنون 9 اثر در ایران به عنوان میراث جهانی به ثبت رسیده است. ارزش و اعتبار تخت جمشید سبب شده است که به یک سایت باستان شناسی منحصر به فرد تبدیل شده است. ایران به عنوان عضو کنوانسیون میراث جهانی و اولین مقام مسئول حفاظت از ارزشهای اثر میراث جهانی تخت جمشید است. جمهوری اسلامی ایران به مردم این کشور، جامعه جهانی یونسکو و کمیته میراث جهانی تعهد داده تمامی اقدامات لازم بر حفاظت دراز مدت از تخت جمشید را داشته باشد. گواهینامه میراث جهانی، توجه جهانیان را به تخت جمشید را جلب میکند. در عین حال این وضعیت میراث جهانی همراه با مسئولیت و تعهد سنگین ایران برای حفاظت و مدیریت این اثر است. (چونلی هان) اظهار امیدواری کرد: حفاظت و مدیریت تخت جمشید در سالهای آینده یکی از نمونه های برتر مدیریت میراث فرهنگی در کشور و منطقه شود.

 رئیس کمیسیون ملی یونسکو نیز در این مراسم گفت: یکی از دستاوردهای ایران در حوزه فرهنگ، ثبت تخت جمشید به عنوان میراث جهانی در یونسکو بود. در دهه های گذشته بر اثر حوادث مختلف از جمله بلایای طبیعی، جعل و سرقت، گنجینه های باستانی تخریب میشود. ثبت آثار تاریخی به عنوان میراث جهانی در این شرایط یک رقابت بر تعهد و حفظ میراث فرهنگی است. ثبت آثار تاریخی در فهرست میراث جهانی نیاز به اراده دارد. ارزش جهانی تخت جمشید به خاطر برخاستن ندای دادگری و انسان دوستی در این سرزمین است. تخت جمشید پیام رسان وحدت و یکرنگی تمام اعضای جامعه به مردم جهان است. تخت جمشید آلبومی از عناصر و مولفه های فرهنگ ایران است.

روشهای ژئوفیزیکی نقش مهمی در آشکارسازی ساختارهای مدفون و تعیین آگاهانه محل حفاری و صرفه جویی در زمان و هزینه دارد. این روش پنج سال پیش در اطراف تخت جمشید آغاز شد و امسال با بررسی داده های این روش در پنج سال گذشته، مفید بودن استفاده از آن اثبات شده است.

دانش ژئوفیزیک به عنوان یکی از علوم زمین، دارای بخشهای گوناگونی است. مانند بخشی که به مطالعه زمین لرزه ها میپردازد. بخش دیگری از دانش ژئوفیزیک، ژئوفیزیک اکتشافی است. پیشینه کاربرد روشهای ژئوفیزیکی در باستان شناسی به چند دهه قبل باز میگردد. نخستین بار در اواسط دهه 1940  از این روش استفاده شد و سپس در شروع دهه 1950 با تمرکز بر روش مغناطیس سنجی این فعالیتها به انجام رسید. استفاده از روشهای لرزه نگاری با قدرت تفکیک بالا، روشهای رادار زمینی و ماهواره ای و همچنین تصویربرداری با پرتوهای فروسرخ از دهه 1980 در دسترس باستان شناسان قرار گرفته است. آشکار سازی ساختار معماری مدفون در خاک، مشخص کردن پلان بناهای مدفون، مشخص کردن بقایای پی ها و دیوارها و تعیین جنسیت آنها از قبیل خشت، آجر و سنگ، مشخص شدن بقایای مدفون راهها، سنگفرشها و آجرفرشها در زیر زمین از مزایای استفاده از این روش است.

تعیین محل آرامگاهها، پل ها و خندقها، محلهایی که در گذشته خاکبرداری شده و سپس با رسوبات جدید پر شده باشد، تعیین محل کوره های پخت سفال، کوره های ذوب فلز، محل خاکهای سوخته و خاکستر و تعیین محل چاله های باستانی، گورخمره ها و خمره های بزرگ نگهداری مواد غذایی از دیگر ویژگیهای روش ژئوفیزیک در باستان شناسی است.

در استفاده از روشهای ژئوفیزیکی، محدودیتهایی نیز وجود دارد. وجود آلودگیهای آهنی در خاک، کابلهای برق و فنس کشیهای موجود در منطقه مانع استفاده از این روش میشود. از روش ژئوفیزیک در شناسایی محوطه های تخت جمشید، تنگه بلاغی، شهر استخر، دشت حلقه مرودشت، جرجان و محوطه ربط در نزدیکی سردشت استفاده شده است.

مصاحبه با بابک امین پور ( باستان شناس )

 گزارش میراث آریا