آرامگاه داریوش بزرگ

آرامگاه داریوش بزرگ

حوالی شش کیلومتری شمال تخت جمشید، حفره ای بزرگ با شیبی بسیار تند قرار دارد که بر سینه وسیع آن، نگاره های فراوانی کنده شده که امروزه به آن، نقش رستم میگویند. در اواسط هزاره دوم پ.م، عیلامیها نیز خدایان خود را بر این صخره، نقش کرده بودند. این محل را داریوش هم برای آرامگاه خود مناسب یافت و جانشینان پس از او نیز از خشایارشاه تا داریوش دوم، به تقلید از او، آرامگاه خود را در سمت راست و چپ آرامگاه داریوش ساخته اند. ظاهرا اردشیر دوم بعدها آرامگاه خود را درست با همان معماری نقش رستم در کوه مهرومیترا و فراز شرق صفه تخت جمشید، بنا کرد. از این تاریخ به بعد، آرامگاههای آخرین شاهان هخامنشی، به کوه مهرومیترا منتقل شد که تمامی آنها از آرامگاه داریوش الگو گرفته اند. فقط داریوش سوم، موفق به ایان رساندن آرامگاه خود نشد.

طرح نمای بیرونی آرامگاه و جزئیات درونی آن، کاملا ابتکاری است. نمای خارجی، صلیب گونه و به ارتفاع 23 متر است. در میان عمارت نمای بیرون، دری است که به درون آرامگاه راه میبرد. عرض هر یک از بازوان صلیب،90/10 متر است که از میان صخره ها بر آمده است و بازوی زیرین آن کاملا صیقلی است. شاید این بازو برای ایجاد نقوش و سنگ نبشته و شاید هم برای ایجاد دشواری در صعود، صیقل خورده است. بخش زیرین این بازو از نگاره هایی آکنده است که اینک به شرح آن خواهیم پرداخت.

از بخش میانی نمای بیرونی آرامگاه آغاز میکنیم. چهار ستون با سرستونهای کله گاوی، سقف افقی و صخره های ایوان را که چهر تیرک دارد بر دوش گرفته، در دو طرف به خاطر عمق کمتر ایوان، دو برآمدگی مستطیل شکل عمودی، از سقف تا کف امتداد یافته و در وسط دری به درون آرامگاه باز شده است. پشت در، راهرویی است دارای سه اتاق که یکی از آنها درست رو به روی در ورودی قرار دارد و دو اتاق دیگر در سمت چپ، کنده شده است. از قسمت راست راهرو میتوان دریافت که چرا در تقسیم بندی اتاقها، رعایت تقارن را نکرده اند. ظاهرا در این سمت، سنگ تراش به وضعیتی برخورده که ادامه تراشیدن دل صخره را به صلاح ندیده است. در غیر این صورت میتوان پنداشت که در نقشه اصلی آرامگاه، رعایت تقارن اتاقها، شده بوده است. در هر یک از این اتاقها، سه تابوت پشت سر هم در صخره کنده شده است. از سرپوش گورها فقط قطعاتی بر جای مانده و تعیین اینکه چه کسانی میبایستی همراه داریوش در این گورها دفن میشدند، ناممکن است. ایوان آرامگاه 57/18 متر است. یعنی کاملا نزدیک برابر عرض کاخ داریوش در تخت جمشید که دقیقا 60/18 متر است. با مقایسه ابعاد کاخ با ایوان آرامگاه، نتیجه میگیریم که ارتفاع دو برآمدگی مستطیل شکل یاد شده گوشه های ایوان، برابر ارتفاع کاخ در تخت جمشید و فاصله ستونهای هر دو بنا، درست 15/3 متر است. برابری این ابعاد نمیتواند به تصادف باشد. اگر هم ایوان آرامگاه پنجره ای ندارد، عرض در ورودی آرامگاه، درست با ورودی کاخ برابر است. ظاهرا قصد داریوش، تکرار نمای عمومی کاخش در دیواره صخره نقش رستم بوده است. این تکرار و تشابه به ما امکان میدهد تا نمای کاخ داریوش در تخت جمشید را بازسازی کنیم.

داریوش با تکرار منظر اصلی کاخ اش در نمای آرامگاه، میخواهد از تلفیق قدرت و صولت خاندانش حتی در خانه خاک نیز چیزی نکاهد.

آرامگاه داریوش در نقش رستم، نه تنها اثر هنری بی نظیری است، بلکه سندی است از قدرت و اقتدار صاحب آرامگاه. تنها هخامنشیان بعدی نبودند که با تقلید از این آرامگاه، کمال آنرا پذیرفتند، بلکه پژواک تاثیر آن تا چند سده بعد تا دور دست ترین تمدنها و سرزمینهای آن زمان کشیده شد. رنگ آمیزی نیز بر تاثیر نگاره ها و نبشته آرامگاه، به منزله یک اثر هنری، می افزود. رد پا و بقایایی از این رنگ، هنوز بر جای مانده است و معلوم میکند که نبشته آرامگاه، پوششی از رنگ آبی داشته و نمی نگاره ها و کل بنا به استادی و مهارت، رنگ آمیزی شده بوده است. تجسم منظر اصلی آرامگاه داریوش با همان رنگ و پرداخت نمای کاخهای تخت جمشید، دشوار نیست

درود بر داریوش بزرگ

محمد ::: یکشنبه 89/5/31::: ساعت 1:39 صبح

نظرات دیگران: نظر

لیست کل یادداشت های این وبلاگ